Hoe ga je om met stress?

Stress is een natuurlijke reactie op een mogelijk bedreigende situatie, zoals ruzie, verandering of een moeilijks moment. Zodra onze hersenen een alarmsignaal zien, bereiden ze ons lichaam automatisch voor om snel te kunnen reageren. 

Je maakt stresshormonen aan, zoals adrenaline en cortisol. Hierdoor versnelt je hartslag, stijgt je bloeddruk en spannen je spieren zich aan. Je bent klaar om weg te rennen, te reageren of extra goed te presteren. Heel handig, als dat echt nodig is. 

Onze hersenen zijn gevoelig voor de kleinste signalen van dreiging, omdat dat vroeger nodig was. Nu is onze omgeving veel veiliger, maar onze hersenen zijn nog steeds scherp afgesteld. Een vervelende e-mail kan daardoor al een stressreactie uitlokken. 

Zolang je lichaam na stress ook weer ontspant, is er geen probleem. Dan schakelt je alarmsysteem uit en komt je lichaam tot rust. Maar soms lukt het niet om te ontspannen. Als dat lang duurt, wordt stress ongezond. Je batterij laadt dan niet genoeg op en je lichaam raakt langzaam uitgeput, waardoor je moe en ziek kan worden. 

Bij kortdurende stress ben je alert, klopt je hart sneller en zweet je meer. Als stress lang aanhoudt, kan je klachten krijgen. Je wordt bijvoorbeeld moe of krijgt last van pijn. Je weerstand gaat omlaag, waardoor je sneller ziek kan worden. Ook kan je je onrustig, angstig of somber voelen, sneller geïrriteerd raken of je terugtrekken. 

Als je voldoende oplaadt na stressmomenten, word je er sterker van. Net als bij het trainen van je spieren: uitdaging mag best, zolang je maar niet zo hard traint dat je blessures krijgt.   

Af en toe stress hebben is dus normaal. En ook als je een keer hoofdpijn hebt of moe bent na een drukke dag, hoef je je niet meteen zorgen te maken. Maar als dit langer aanhoudt of klachten vaak terugkomen, dan kan dat betekenen dat je te veel stress hebt.    

Langdurige stress kan leiden tot klachten zoals blijvende moeheid, slecht slapen of moeite om je aandacht ergens bij te houden. Je kan sneller geïrriteerd raken, je terugtrekken en minder goed voor jezelf zorgen. Sommige mensen gaan meer ongezonde dingen doen, zoals drinken en roken. 

Onder stress krijgen negatieve gedachten vaak meer ruimte. Je hersenen doen dan extra hun best om dingen te onthouden die niet leuk waren, zodat je die in de toekomst kan vermijden. Maar die negatieve gedachten kunnen ook weer voor stress zorgen. Zo kan een negatieve spiraal ontstaan, waarin negatieve gedachten en stress elkaar versterken. 

Stress wordt een probleem als je de signalen lange tijd negeert. Op den duur raken je lichaam en geest namelijk uitgeput. Dan kan je overspannen raken of zelfs een burn-out krijgen. 

Stress: Een normale reactie op uitdaging, zoals een examen, een strakke deadline of ruzie. Daarna duurt het meestal niet lang om weer op te laden. 

 Overspannenheid: Als stress te lang aanhoudt en je hebt te weinig tijd om tussendoor te herstellen, kan je overspannen raken. Je voelt je dan snel moe, slaapt slecht en merkt dat je minder kan hebben. Je moet bijvoorbeeld sneller huilen of wordt sneller boos. Je hebt minder overzicht, doet langer over je werk of school en ziet veel dingen als iets wat ‘moet’. Dit is vervelend, maar vaak met rust en wat aanpassingen goed op te lossen. Het kan een paar weken tot een paar maanden duren om hiervan te herstellen. 

 Burn-out: Een burn-out ontstaat als je te lang doorgaat, terwijl je al overspannen bent. Je voelt je dan leeg en hebt nergens meer energie voor. Functioneren lukt niet meer en zelfs dingen die je normaal leuk vindt, kosten veel moeite. Het kan uitzichtloos lijken, maar met de juiste hulp ga je je weer beter voelen. Herstellen van een burn-out duurt van enkele maanden tot meer dan een jaar. Denk je dat jij dit hebt? Dan is het belangrijk dat je naar je huisarts gaat. Liever anoniem praten? Dan kan je terecht bij de MIND Hulplijn. 

Bore-out: Bij een bore-out ben je niet overbelast, maar juist onderbelast. Dit gebeurt als je werk of studie weinig uitdaging biedt, je je verveelt of het gevoel hebt dat wat je doet geen zin heeft. Hierdoor kan je je leeg en moe voelen. Het helpt om dan uitdagingen op te zoeken.  

Waar je stress van krijgt, verschilt per persoon. Veel voorkomende oorzaken zijn een overvolle agenda, onzekerheid, grote veranderingen en problemen. Maar ook spreken in het openbaar of iets doen wat je nog niet kan, geeft vaak stress. 

De één is gevoeliger voor stress dan de ander. Misschien heb je een moeilijke jeugd gehad, waardoor je lichaam sneller stress ervaart. Als je vroeger veel onrust of spanning hebt meegemaakt, kan dat later invloed hebben op hoe je met stress omgaat. Ook perfectionisme of moeite met nee zeggen kunnen ervoor zorgen dat stress zich sneller opstapelt. 

Langdurige stress ontstaat als de balans niet meer klopt tussen dingen die energie geven en energie kosten. Je hebt bijvoorbeeld geldzorgen, problemen thuis, een grote werkdruk, examenstress of voelt prestatiedruk. Dat drukt zwaarder op je dan de leuke momenten waar je energie van krijgt.