Hoe ga je bewust om met je telefoon en sociale media?

Onze telefoon, iPads en laptops geven ons de hele tijd prikkels. Prikkels zijn op zich niet erg, maar te veel prikkels kunnen je moe maken of stress geven. Ze kunnen ook invloed hebben op je slaap en je aandacht.

Van sociale media kan je blij worden, bijvoorbeeld als je moet lachen om gekke filmpjes, inspiratie krijgt of contact houdt met je vrienden. Maar ze kunnen je ook onzeker maken. Vooral als je jezelf vaak vergelijkt met anderen en vergeet dat wat jij ziet niet het hele plaatje is. Daarnaast is online contact minder persoonlijk dan echt contact. Als je veel tijd stopt in online met mensen praten, kan dat ervoor zorgen dat je je minder verbonden voelt met de mensen om je heen.

Te veel tijd achter je scherm kan ook invloed hebben op je lichaam. Lang naar je telefoon kijken kan zorgen voor vermoeide ogen, hoofdpijn, rugpijn of een stijve nek.

Dat is iets wat jij zelf bepaalt. Bij gezond gebruik kies jij bewust wanneer en hoe je je telefoon gebruikt. Je telefoon helpt je bij dingen die je belangrijk vindt, zoals contact met vrienden of ontspannen.

Heb je het idee dat jij te veel op je telefoon zit? Dit zijn tekenen waaraan je kan zien dat jouw telefoongebruik ongezond (aan het worden) is:

• Je hebt moeite om ergens je aandacht bij te houden.

• Je slaapt slechter, omdat je tot laat op je telefoon zit.

• Je voelt je onrustig zodra je niet online bent of als je telefoon niet in de buurt is.

• Je doet minder leuke dingen, omdat je vooral bezig bent met je scherm.

• Je scrolt vaak langer dan je van plan was.

• Je hebt minder contact in de echte wereld, doordat je meer online bent.

• Je vergelijkt jezelf veel met anderen en krijgt hierdoor een slecht gevoel of negatieve gedachten over jezelf.

Ten eerste: omdat ze daarvoor gemaakt zijn. Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht blijven trekken. Elke keer dat je een melding krijgt of een like ziet, komt er een stofje vrij in je hersenen: dopamine. Dat stofje geeft je een goed gevoel, alsof je een kleine beloning krijgt. Hoe vaker dit gebeurt, hoe meer je ervan wilt hebben. Dat maakt het moeilijk om je telefoon weg te leggen. Bovendien zijn likes en berichtjes onvoorspelbaar: je weet nooit wanneer er iets binnenkomt. Daardoor blijf je steeds je telefoon pakken. Heb ik al iets? Dat kan voor een onrustig gevoel zorgen. Het helpt om je ervan bewust te zijn hoe dit werkt, dus de eerste stap heb je nu al gezet.

Ten tweede: soms gebruik je je telefoon ook als afleiding. Bijvoorbeeld van verveling, stress of moeilijke emoties. Dat is heel normaal. Het kan helpen om te bedenken wat je eigenlijk nodig hebt als je naar je telefoon grijpt: zoek je contact, ontspanning of vermaak? En kan je dat op een andere manier vinden, bijvoorbeeld door af te spreken, te bewegen of iets creatiefs te doen?

Sociale media, zoals TikTok, Instagram, Twitch en YouTube, maken het makkelijk om contact te houden of maken en inspiratie op te doen. Je kan er misschien steun vinden of moeilijke dingen bespreken. Dat is allemaal positief.

Maar sociale media hebben ook nadelen en kunnen een negatieve invloed hebben op je gezondheid. Dit zijn de belangrijkste risico’s:

• Zelfbeeld: Mensen laten op sociale media vooral hun mooiste momenten zien. Hierdoor lijkt het soms alsof iedereen een perfect leven heeft, behalve jij. Daar kan je onzeker van worden.

• Slaap: Als je vlak voor het slapen of tijdens het slapen op je telefoon zit, kan je slechter gaan slapen. Door het blauwe licht uit je scherm val je minder makkelijk in slaap. En door alle prikkels die je hersenen nog moeten verwerken, kom je niet tot rust. Het liefst heb je geen telefoon in je slaapkamer. Wil je hem toch in de buurt, leg hem dan minimaal 2,5 meter van je bed af, zodat je uit je bed moet om hem te gebruiken.

• Beweging: Als jij achter je scherm geplakt zit, beweeg je waarschijnlijk minder en ga je minder vaak naar buiten. Beweging en daglicht zijn belangrijk om je goed te voelen.

• Mentaal welzijn: Soms kunnen sociale media stress geven. Als je vervelende reacties krijgt, gepest wordt of bijvoorbeeld veel berichten ziet die je somber maken. Ook Fear of Missing Out (FOMO) kan voor onrust zorgen. Je bent dan bang dat je iets mist.

• Tijdverlies: Oeps, weer veel langer gescrold dan gepland. Als dit vaak gebeurt, kan je in de knel komen met andere dingen.